វប្បធម៌ ជំនឿ
ប្រភព និងអានុភាពយ័ន្តខ្មែរ រួមមានភស្តុតាង អាវយ័ន្តព្រះបាទ អង្គឌួង
យន្ត គឺជា គំនូសដែលគូស គូរប្រទាក់ឆ្វាក់លើសំពត់ស ឬក្រដាសជាដើម ដោយសូត្រសែកគាថាអាគមផង ឬសរសេរតួរអក្សរគាថាអាគមត្រង់ចន្លោះៗក្រឡា ឬនៅត្រង់ជ្រុងៗរាប់ថា ជារបាំងជាគ្រឿងការពាររារាំងសត្រូវ ឬអន្តរាយផ្សេងៗ តាមដោយជំនឿអ្នកដែលរាប់អានទុកចិត្តថា ជារបស់ស័ក្ដិសិទ្ធ។ នេះបើតាម វចនានុក្រុមខ្មែរ របស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត។
តាមឯកសារស្រាវជ្រាវ យ័ន្តខ្មែរមានច្រើនប្រភេទ ត្រូវបាននាំចូលក្នុងអតីតទឹកដីខ្មែរ តាំងពីសម័យនគរភ្នំ ឬហ្វូណន តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយ នៃលទ្ធិសាសនាធំៗរបស់ឥណ្ឌា ពោលគឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា។
បណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ បុរាណវិទូខ្មែរ លើកឡើងថា ថ្វីត្បិតតែមានយ័ន្តខ្មែរមានប្រភពពីទឹកដីឥណ្ឌាក្តី ប៉ុន្តែនៅប្រទេសឥណ្ឌាមិនមានការនិយមប្រភេទយ័ន្តដូចនៅកម្ពុជាឡើយ ដូចករណីអាវ និងមួកយន្តជាដើម។ នេះសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា យ័ន្តខ្មែរសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាស្នាដៃផលិតឡើងដោយបុព្វបុរសជនជាតិខ្មែរយ៉ាងពិតប្រាកដ ដែលចេះបង្កើតនូវគំនូសយន្តគ្រប់ប្រភេទ ដោយទេពកោសល្យខ្ពស់។
គំនូសយ័ន្ត ត្រូវបានជនជាតិខ្មែរតាំងពីបុរាណកាលចាត់ទុកជា វត្ថុស័ក្តិសិទ្ធ ដែលអាចនាំមកនូវសិរីមង្គល ឬការពារនូវឧបទ្រពចង្រៃគ្រប់ប្រភេទ ឬក៏ជាការប្រមូលផ្តុំនូវថាមពលអាថ៌កំបាំង តាមរយៈសញ្ញានិមិត្តពិសិដ្ឋដែលជំរុញឱ្យសាសនិកឈានទៅរកការរំដោះទុក្ខ ពោលគឺការត្រាស់ដឹង។
នៅពេលយាងទៅណាម្តងៗ ជាពិសេសនៅពេលធ្វើសឹកសង្គ្រាម ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរតែងតែនិយមប្រើអាវ និងមួកយ័ន្ត ហើយការនិយមយន្តនេះ បានក្លាយទៅជាទម្លាប់យ៉ាងសំខាន់មួយសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ និងថៃ ដែលជានិច្ចកាល គឺធ្វើឡើងសម្រាប់ការពារហេតុគ្រោះផ្សេងៗនៅលើសមរភូមិប្រយុទ្ធស្លាប់រស់។
ការនិយមអាវ ឬមួកយ័ន្តរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដូចករណី អាវយ័ន្តរបស់ ព្រះបាទអង្គឌួង កាលពីពាក់កណ្តាល សតវត្សរ៍ទី១៩ មានគោលបំណង ការពារព្រះសុវត្ថិភាព ពេលធ្វើដំណើរជិតឆ្ងាយ និងបង្កើនឆន្ទៈដ៏មោះមុត ដែលជាវិធានការចាំបាច់ ក្នុងការធ្វើសឹកសង្គ្រាមដែលអាចនឹងកើតមានឡើង តាមរយៈការទទួលនូវអំណោយស័ក្តិសិទ្ធិនៃគំនូសយន្ត ដែលទ្រង់គ្រងលើព្រះកាយ។
ទំព័រហ្វេសប៊ុក La Culture ដែលបកប្រែពីភាសាបារាំងមកកម្ពុជាថា “វប្បធម៌” លើកឡើងថា វត្តមានរបស់អាវយ័ន្ត គឺជាតឹកតាងជាក់ស្តែងមួយបង្ហាញឱ្យដឹងថា ខ្មែរចូលចិត្តប្រជាប្រិយ និយមយ័ន្ត ហើយទម្លាប់នេះបានក្លាយទៅជាវប្បធម៌ជាតិ។ តាមរយៈនៃគុណសម្បត្តិដ៏វិសេសវិសាល និងមូលហេតុនៃការប្រើប្រាស់យ័ន្តខ្មែរ ក៏បានឱ្យកំណើតទៅ យ័ន្តសៀម/ថៃ និងយ័ន្តលាវ/ឡាវ ចាប់តាំងពីចុង សតវត្សរ៍ទី១៣ មក៕
អត្ថបទ៖ ច័ន្ទ វីរៈ
ស្ត្រីវៀតណាមដែលបានលក់ផ្លែពុទ្រាក្នុងតម្លៃថ្លៃទៅឱ្យភ្ញៀវទេសចរម្នាក់ ត្រូវរងការព្រមានពីអាជ្ញាធរ
ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ បើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលលើជំនាញផ្នែកកំបោរក្នុងវិស័យសំណង់
ក្រសួងការងារ៖ ការបំផ្លើសព័ត៌មានអំពីការបើកប្រាក់ឈ្នួលដល់កម្មករ Y & W នៅថ្ងៃស្អែកនេះ ជាព័ត៌មានមិនពិត
មន្ត្រីជំនាញខេត្តកំពង់ចាម ចុះព្រមានម្ចាស់យានដ្ឋាន កែច្នៃ ឧបករណ៍បំពងសំឡេងខុសបច្ចេកទេស
នៅខែមេសា-ឧសភា កម្ពុជានឹងក្ដៅខ្លាំង កម្រិត៣៨°C និងមានបាតុភូតផ្គរ រន្ទះ និងខ្យល់កន្ត្រាក់
ឈ្នះខ្សែក្រវាត់ថ្ងៃជាមួយ ឈឿង ល្វៃ កីឡាករ Erdene ក៏មានរថយន្តទទួល
ម្ចាស់សំណង់របងថ្មនៅរមណីយដ្ឋានឆ្នេរនេសាទ នៅតែរឹងទទឹងមិនព្រមវាយកម្ទេចរបងចេញ
ដកហូតមុខតំណែង មេបញ្ជាការរងស្រុកស្វាយជ្រុំ៣នាក់ ពាក់ព័ន្ធករណីទារប្រាក់ពីអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនជាង១ពាន់ដុល្លារ
មនុស្សស្និទ្ធស្នាលទម្លាយពីស្ថានភាព Ngoc Trinh ក្រោយចេញពីពន្ធនាគារជាង៣ខែ
ដើម្បីកុំឱ្យភោជនីយដ្ឋានដួលរលំបះជើងទាន់ សម្ដេចធិបតី បញ្ជាឱ្យកែម៉ោងពិនិត្យជាតិអាល់កុល
-
កីឡា៥ ថ្ងៃ agoឈ្នះខ្សែក្រវាត់ថ្ងៃជាមួយ ឈឿង ល្វៃ កីឡាករ Erdene ក៏មានរថយន្តទទួល
-
ព័ត៌មានជាតិ៣ ថ្ងៃ agoម្ចាស់សំណង់របងថ្មនៅរមណីយដ្ឋានឆ្នេរនេសាទ នៅតែរឹងទទឹងមិនព្រមវាយកម្ទេចរបងចេញ
-
សេដ្ឋកិច្ច១ សប្តាហ៍ agoតាសក់ផ្អែម ៥ តោន របស់ កសិករម្នាក់ លក់ចេញអស់ ក្រោយសហគមន៍កសិកម្មជួយរកទីផ្សារ
-
ព័ត៌មានអន្ដរជាតិ១ សប្តាហ៍ agoនាឡិកា ៦ គ្រឿងរបស់កូនពៅសេដ្ឋី ឥណ្ឌា ដែលខំសន្សំទុក មានមួយមេ Facebook ទាក់ចិត្តខ្លាំង
-
សន្តិសុខសង្គម៦ ថ្ងៃ agoដកហូតមុខតំណែង មេបញ្ជាការរងស្រុកស្វាយជ្រុំ៣នាក់ ពាក់ព័ន្ធករណីទារប្រាក់ពីអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនជាង១ពាន់ដុល្លារ
-
ជីវិតកម្សាន្ដ៦ ថ្ងៃ agoមនុស្សស្និទ្ធស្នាលទម្លាយពីស្ថានភាព Ngoc Trinh ក្រោយចេញពីពន្ធនាគារជាង៣ខែ
-
ព័ត៌មានជាតិ៤ ថ្ងៃ agoដើម្បីកុំឱ្យភោជនីយដ្ឋានដួលរលំបះជើងទាន់ សម្ដេចធិបតី បញ្ជាឱ្យកែម៉ោងពិនិត្យជាតិអាល់កុល
-
ជីវិតកម្សាន្ដ៤ ថ្ងៃ agoតួជនទី៣ Benz ត្រលប់មកតំណែងស្រីស្អាតម្ដងទៀត ទោះឈានដល់អាយុ៤៣ឆ្នាំ