មនុស្សយើងទូទៅនៅសកលលោកនេះគ្មានជនជាតិណាដែលមិនមានជំនឿសាសនានោះទេ ពោល គឺគ្រប់ជាតិសាសន៍ទាំងអស់តែងតែមានសាសនាគោរព។ ក្នុងនោះ ប្រជាជនខ្មែរយើង ក៏មានជំនឿដូចជាតិសាសន៍ដទៃដែរ។ តាំងពីបុរាណមក ដូនតាខ្មែរ រស់នៅដោយផ្សារភ្ជាប់ការបន់ស្រន់ និងជំនឿទៅលើព្រលឹងដូនតា ឫអ្នកតា។

តើអាស្រមអ្នកតាជាអ្វី?

លោកស្រី ត្រឹង ងា អ្នកនិពន្ធខ្មែរផ្នែកវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្រ្ត បានអះអាងថា៖ «អ្នកតាជាព្រលឹងអ្នកស្លាប់ទៅហើយ តែនៅមើលថែរក្សាសុខទុក្ខ កូនចៅតរៀងទៅ»។ រីឯ លោក ហួត រេចតួ អ្នកនិពន្ធសៀវភៅផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ និងជំនឿ បានបង្ហាញការយល់ឃើញថា៖ «ខ្មែរយើងមានជំនឿទៅលើធម្មជាតិហើយ ជឿថា ធម្មជាតិមានព្រលឹង និងស័ក្តិសិទិ្ធ។ ខ្មែរជឿគោរពបុព្វបុរសដែលស្លាប់ទៅ និងដំណាងដោយធម្មជាតិពេលមនុស្សស្លាប់ទៅ។ គេយកដំថ្ម ឬដើមឈើធំៗដំណាងជាអ្នកតា»។

ប៉ុន្តែ មានមតិខ្លះយល់ឃើញថា អ្នកតា ជាព្រលឹងម្ចាស់ដី ឫម្ចាស់ស្រុកនីមួយៗនៅតាមតំបន់ភូមិ ស្រុក ខេត្ត យោងតាមព្រឹត្តិការណ៍ និងរឿងរ៉ាវនីមួយៗទៅតាមតំបន់។ ចំណែក រូបតំណាងអ្នកតាភាគច្រើនជា ដើមឈើធំៗ និងរូបបរិមាករចំម្លែកៗ។ គេជឿថា វីរៈជន ឫមេទ័ព ធ្លាប់មានគុណបំណាច់លើប្រទេសជាតិ និងប្រជាសាស្រ្តកាលដែលគាត់នៅរស់ លុះដល់ពេលគាត់ស្លាប់ទៅក្លាយ ជាអ្នកតា ឬលោកយាយជាដើម។

ការអនុវត្តជំនឿអ្នកតានៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ

បញ្ហាជំនឿលើអ្នកតានៅក្នុងសង្គមខ្មែរ បានចាក់ឫយ៉ាងជ្រៅតាំងពីបុរាណកាលមក ហើយប្រជាជន ខ្មែរទទួលស្គាល់ឥទ្ធិពលស្ទើរតែក្លាយទៅជាច្បាប់ទម្លាប់ទៅ​ហើយ ទោះបីមានលក្ខណៈអរូបីក៏ដោយ។ ជំនឿអ្នកតា ជះឥទ្ធិពលយ៉ាង​ខ្លាំង​ទៅលើជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនខ្មែរដែលចាប់ទុកជា ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី។ ដូច្នេះហើយ មុននឹងដាំ​ដំណាំកសិករ ត្រូវបួងសួងសុំទឹកភ្លៀង និងសុំម្ចាស់ដីដាំដុះ ជា​ពិសេស អ្នកដាំដំណាំ ត្រូវពឹងពីអ្នកតាមើលថែរក្សា ការ​ពារកុំឱ្យមានសត្វល្អិត។ មនុស្សដែលមាន ជំនឿលើអ្នកតា ត្រូវបានទទួលថា ពួកគេ​ត្រូវធ្វើ​អំពើល្អ ចេះស្គាល់កំហុសខ្លួនឯង ហ៊ាន​សារ​ភាពកំហុសខ្លួន​ចំពោះមុខអ្នកតា ចេះនិយាយពិត និយាយត្រង់​មិនបោក​ប្រាស់គ្នា (យក​សម្បថ​ជាសំអាង)។នៅពេលមានមនុស្ស ឬសត្វឈឺ គេទៅបន់ស្រន់ឱ្យអ្នកតាជួយ ទោះ​ជាការជួយរបស់ អ្នកតា មិនមានប្រសិទ្ធភាពជាក់លាក់ក៏ដោយ ក៏ជំនឿនេះបាន​ជួយលើផ្នែកផ្លូវចិត្តមនុស្សឱ្យមាន សង្ឃឹម អាចធូរស្រាលមួយកម្រិតដែរ។ រហូតមកដល់បច្ចុប្បនេះ ប្រជាជនខ្មែរនៅតែមានជំនឿលើ អ្នកតា នៅតែបន់ស្រន់ ទោះជាវិទ្យាសាស្រ្តរីកចម្រើនហើយក៏ដោយ ដូចពាក្យទំនៀមមួយឃ្លាថា «អាគម​ផ្សំអាយូស»។

សព្វថ្ងែ គេសង្គេតឃើញថា បើអ្នកស្រុកផ្សេងដើរកាត់អាស្រមអ្នកតា គេត្រូវ​ធ្វើ​ការសម្ដែការគួរសម ឱនលំទោន គោរពសិទ្ធិអ្នកតាដែល​គ្រប់គ្រងនៅនោះ​។ ជាក់ស្តែង នៅពេលចូលកាន់​តំណែងថ្មីចៅ​ហ្វាយខេត្ត ស្រុកថ្មី គេត្រូវរៀបចំការ​គោរព​ដល់អ្នកតាម្ចាស់ស្រុក អ្នកតាម្ចាស់ដី ដើម្បីឱ្យពួកគាត់ ទទួលស្គាល់ និងជួយ​ថែរក្សា។ ពេលរៀបចំពិធីនេះ អ្នកកាន់ដំណែងថ្មី ត្រូវតែធ្វើគារវកិច្ចដល់អ្នកតា​ម្ចាស់ស្រុក ដោយស្បថសច្ចា​ នឹងខិតខំបំពេញភារកិច្ច ដើម្បីសេចក្ដីសុខ​របស់​ប្រជារាស្រ្ត សុំការសន្តោសប្រណីពីអ្នកតា និងឱ្យអ្នកតាជួយ​បំភ្លឺ​ផ្លូវពួកគេផង៕

អត្ថបទ៖នាងតូច