KPT+

អរិយធម៌ ចិន ៥ សម័យកាល ធ្លាប់ល្បីល្បាញ និង រុងរឿងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ

បានផុស

៤ ខែ មុន

នៅ

ថ្ងៃអង្គារ ២៥ មករា ២០២២

ដោយ

Blue Sky

ចិនក៏មិនខុសពីប្រទេសដទៃលើពិភពលោក តែងមានអរិយធម៌ជារបស់ខ្លួន បន្តពីសម័យកាលមួយទៅមួយទៀត ជាច្រើនជំនាន់។

សូមចុច Subscribe Channel Telegram កម្ពុជាថ្មី ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានថ្មីៗទាន់ចិត្ត

ទោះយ៉ាងណា ក្នុងនោះ ចិនក៏មាន ៥ សម័យកាល ធ្លាប់ល្បីល្បាញខ្លាំង និងចារក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដល់សព្វថ្ងៃ។

១ ប្រទេសចិនបុរេប្រវត្តិ

ដើមកំណើតនៃអរិយធម៌ចិនមានកាលបរិច្ឆេទត្រឡប់ទៅយុគសម័យ Paleolithic នៅពេលដែល Homo Erectus រស់នៅក្នុងតំបន់នេះជាងមួយលានឆ្នាំមុន។ ទីតាំងបុរាណវត្ថុមួយនៅខេត្ត Shanxi មានអាយុកាលប្រហែល ១.២៧ លានឆ្នាំ។ បន្ទាប់មកបានមកដល់យុគថ្មរំលីងដែលបានមកដល់ប្រហែល ១០,០០០ មុនគ្រិស្តសករាជ ហើយមានភស្តុតាងនៃកសិកម្ម millet (ស្មៅប្រពៃណី) របស់ចិន ហើយសូម្បីតែការតាំងទីលំនៅនៅតាមដងទន្លេ Yangtze ដ៏ល្បីល្បាញត្រូវបានគេនិយាយថាមានអាយុកាលប្រហែល ៨,០០០ ឆ្នាំ។ នៅពាក់កណ្ដាលចុងក្រោយនៃយុគសម័យយុគថ្មរំលីង ការបង្កើតអរិយធម៌ទន្លេលឿងនាំទៅដល់ការបង្កើតវប្បធម៌ Yangshao ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាបានផ្ដល់ទីតាំងសំខាន់ៗបំផុតពីសម័យកាល។

២ អរិយធម៌ដំបូង

អរិយធម៌ចិនដើមរួមមានរាជវង្ស Xia ដែលបន្តពីប្រហែលឆ្នាំ ២១០០ មុនគ.ស រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦០០មុនគ្រឹស្តសករាជ ហើយត្រូវបានពិពណ៌នានៅក្នុងកំណត់ត្រាបុរាណរបស់មហាប្រវត្តិវិទូ ដែលគ្រឿងស្មូន និងសំបកត្រូវបានជីកកកាយដែលជាកម្មសិទ្ធិនៃសម័យកាលនេះ។ បន្ទាប់មកវាត្រូវបានបន្តដោយរាជវង្ស Shang ដែលមានតាំងពីឆ្នាំ ១៦០០-១០៤៦ មុនគ.ស។ ឆ្អឹង Oracle ត្រូវបានរកឃើញក្នុងអំឡុងពេលនេះ ដែលមានកំណត់ត្រាទស្សន៍ទាយចារឹកនៅលើវា។ ការចាប់ផ្តើមនៃរាជវង្សចូវត្រូវបានគេឃើញជាសាក្សីនៅក្នុងឆ្នាំ ១០៤៦ដល់ ២៥៦ មុនគ.ស ដែលពិតជាបានលេចឡើងនៅក្នុងជ្រលងទន្លេលឿង ហើយពួកគេបានចាប់ផ្ដើមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនក្រោមប្រព័ន្ធពាក់កណ្តាលសក្តិភូមិ។ រដូវផ្ការីក និងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ ឬសម័យសង្គ្រាមបានមើលឃើញការបញ្ចូលដោយមេដឹកនាំយោធាក្នុងតំបន់ ហើយប្រព័ន្ធទំនើបរបស់ Sheng និង Xian បានផុសឡើងនៅក្នុងប្រទេស។

៣ រាជវង្សចិន

រាជវង្សដើមដំបូងបំផុតគឺរាជវង្ស Qin ដែលកើតពីឆ្នាំ ២២១-២០៦ មុនគ.ស។ នៅក្នុងនេះ ស្ដេចបានបង្ក្រាបផ្នែកខ្លះនៃទឹកដីកំណើតចិនហាន ហើយបង្រួបបង្រួមពួកគេនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់កណ្ដាល។ រាជវង្សមួយទៀតគឺ រាជវង្សហាន ហើយសម័យកាលរបស់វាមាន ២០២ មុនគ.ស – ២២០ គ.ស។ នេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុគមាសនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រចិន ដែលពិតជាបានបង្រួបបង្រួមគ្រឹះនៃប្រទេសចិន។ សម័យរាជវង្ស Xin បានចាប់ផ្ដើមនៅក្រោយគ្រិសរាជ ហើយត្រូវបានគេនិយាយថា ជារាជវង្សដែលមានអាយុកាលខ្លី ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាច្រើនត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងពេលនេះ។ រាជវង្សសំខាន់ៗផ្សេងទៀត ដែលបន្តបន្ទាប់គឺ រាជវង្សជិន រាជវង្សខាងជើង និងខាងត្បូង រាជវង្សស៊ុយ រាជវង្សថាង រាជវង្សប្រាំ និងនគរដប់ រាជវង្សយាន ហើយទីបំផុតវាឈានដល់រាជវង្សឈីង។

៤ បដិវត្តស៊ីនហៃ

បដិវត្ត Xinhai ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាបដិវត្តន៍ចិន ឬបដិវត្តន៍ឆ្នាំ ១៩១១ ដែលបានទម្លាក់រាជវង្សអធិរាជចុងក្រោយរបស់ប្រទេសចិន ហើយនោះគឺជារាជវង្ស Qing ។ កាលណោះវានាំទៅដល់ការបង្កើតសាធារណរដ្ឋចិន។ បដិវត្តន៍បានឃើញការបះបោរជាច្រើន ហើយការបះបោរ និងចំណុចរបត់សំខាន់នៃចលនានេះគឺការបះបោរ Wuchang ដែលជាលទ្ធផលនៃការគ្រប់គ្រងខុសនៃចលនាការពារផ្លូវដែក។ សម័យកាលនោះ គេក៏មើលឃើញថា សាធារណរដ្ឋចិននៅតៃវ៉ាន់ (ឬ Formosa) និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនម្នាក់ៗ ចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាអ្នកស្នងតំណែងពិត នៃបដិវត្ត Xinhai។

៥ តៃវ៉ាន់ទំនើប និង សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន

សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានធ្វើឲ្យកងទ័ពជប៉ុនចុះចាញ់នៅដីគោក និងតៃវ៉ាន់ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ហើយបន្ទាប់ពីនោះ គោលបំណងសំខាន់ គឺដើម្បីមើលថែការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់តៃវ៉ាន់។ មានគម្រោងអន្តរជាតិជាច្រើន បានចាប់ផ្ដើមនៅក្នុងដីគោក ហើយតៃវ៉ាន់ក៏បានអភិវឌ្ឍទៅជាមហាអំណាចពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដ៏សំខាន់មួយ។ ក្រោយមកទៀត ក៏មានទុនបម្រុងរូបិយប័ណ្ណបរទេសខ្ពស់ បំផុតនៅទូទាំងពិភពលោក៕

ប្រែសម្រួល៖ សាង ស្រីល័ក្ខ

ចុចអាន៖រឿងសោកសង្រេងពីក្រោយបំណែកឆ្អឹង ប៉ាវចិន រាយប៉ាយពេញប្រទេស ដោយសារតែគេឈ្លានពានផ្នូរ

ចុចអាន៖តើ ប៉ាវចិន ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រពិត មានមុខមាត់ខ្មៅ និងចំណិតលោកខែលើថ្ងាស ដូចភាពយន្តសម្ដែងបច្ចុប្បន្ន ?