KPT+

អរិយធម៌ ចិន ៥ សម័យកាល ធ្លាប់ល្បីល្បាញ និង រុងរឿងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ

បានផុស

៣ years មុន

នៅ

ថ្ងៃអង្គារ ២៥ មករា ២០២២

ដោយ

សាង ស្រីល័ក្ខ

ចិនក៏មិនខុសពីប្រទេសដទៃលើពិភពលោក តែងមានអរិយធម៌ជារបស់ខ្លួន បន្តពីសម័យកាលមួយទៅមួយទៀត ជាច្រើនជំនាន់។

ទោះយ៉ាងណា ក្នុងនោះ ចិនក៏មាន ៥ សម័យកាល ធ្លាប់ល្បីល្បាញខ្លាំង និងចារក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដល់សព្វថ្ងៃ។

១ ប្រទេសចិនបុរេប្រវត្តិ

សូមចុច Subscribe Channel Telegram កម្ពុជាថ្មី ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានថ្មីៗទាន់ចិត្ត

ដើមកំណើតនៃអរិយធម៌ចិនមានកាលបរិច្ឆេទត្រឡប់ទៅយុគសម័យ Paleolithic នៅពេលដែល Homo Erectus រស់នៅក្នុងតំបន់នេះជាងមួយលានឆ្នាំមុន។ ទីតាំងបុរាណវត្ថុមួយនៅខេត្ត Shanxi មានអាយុកាលប្រហែល ១.២៧ លានឆ្នាំ។ បន្ទាប់មកបានមកដល់យុគថ្មរំលីងដែលបានមកដល់ប្រហែល ១០,០០០ មុនគ្រិស្តសករាជ ហើយមានភស្តុតាងនៃកសិកម្ម millet (ស្មៅប្រពៃណី) របស់ចិន ហើយសូម្បីតែការតាំងទីលំនៅនៅតាមដងទន្លេ Yangtze ដ៏ល្បីល្បាញត្រូវបានគេនិយាយថាមានអាយុកាលប្រហែល ៨,០០០ ឆ្នាំ។ នៅពាក់កណ្ដាលចុងក្រោយនៃយុគសម័យយុគថ្មរំលីង ការបង្កើតអរិយធម៌ទន្លេលឿងនាំទៅដល់ការបង្កើតវប្បធម៌ Yangshao ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាបានផ្ដល់ទីតាំងសំខាន់ៗបំផុតពីសម័យកាល។

២ អរិយធម៌ដំបូង

អរិយធម៌ចិនដើមរួមមានរាជវង្ស Xia ដែលបន្តពីប្រហែលឆ្នាំ ២១០០ មុនគ.ស រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦០០មុនគ្រឹស្តសករាជ ហើយត្រូវបានពិពណ៌នានៅក្នុងកំណត់ត្រាបុរាណរបស់មហាប្រវត្តិវិទូ ដែលគ្រឿងស្មូន និងសំបកត្រូវបានជីកកកាយដែលជាកម្មសិទ្ធិនៃសម័យកាលនេះ។ បន្ទាប់មកវាត្រូវបានបន្តដោយរាជវង្ស Shang ដែលមានតាំងពីឆ្នាំ ១៦០០-១០៤៦ មុនគ.ស។ ឆ្អឹង Oracle ត្រូវបានរកឃើញក្នុងអំឡុងពេលនេះ ដែលមានកំណត់ត្រាទស្សន៍ទាយចារឹកនៅលើវា។ ការចាប់ផ្តើមនៃរាជវង្សចូវត្រូវបានគេឃើញជាសាក្សីនៅក្នុងឆ្នាំ ១០៤៦ដល់ ២៥៦ មុនគ.ស ដែលពិតជាបានលេចឡើងនៅក្នុងជ្រលងទន្លេលឿង ហើយពួកគេបានចាប់ផ្ដើមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនក្រោមប្រព័ន្ធពាក់កណ្តាលសក្តិភូមិ។ រដូវផ្ការីក និងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ ឬសម័យសង្គ្រាមបានមើលឃើញការបញ្ចូលដោយមេដឹកនាំយោធាក្នុងតំបន់ ហើយប្រព័ន្ធទំនើបរបស់ Sheng និង Xian បានផុសឡើងនៅក្នុងប្រទេស។

៣ រាជវង្សចិន

រាជវង្សដើមដំបូងបំផុតគឺរាជវង្ស Qin ដែលកើតពីឆ្នាំ ២២១-២០៦ មុនគ.ស។ នៅក្នុងនេះ ស្ដេចបានបង្ក្រាបផ្នែកខ្លះនៃទឹកដីកំណើតចិនហាន ហើយបង្រួបបង្រួមពួកគេនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់កណ្ដាល។ រាជវង្សមួយទៀតគឺ រាជវង្សហាន ហើយសម័យកាលរបស់វាមាន ២០២ មុនគ.ស – ២២០ គ.ស។ នេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុគមាសនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រចិន ដែលពិតជាបានបង្រួបបង្រួមគ្រឹះនៃប្រទេសចិន។ សម័យរាជវង្ស Xin បានចាប់ផ្ដើមនៅក្រោយគ្រិសរាជ ហើយត្រូវបានគេនិយាយថា ជារាជវង្សដែលមានអាយុកាលខ្លី ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាច្រើនត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងពេលនេះ។ រាជវង្សសំខាន់ៗផ្សេងទៀត ដែលបន្តបន្ទាប់គឺ រាជវង្សជិន រាជវង្សខាងជើង និងខាងត្បូង រាជវង្សស៊ុយ រាជវង្សថាង រាជវង្សប្រាំ និងនគរដប់ រាជវង្សយាន ហើយទីបំផុតវាឈានដល់រាជវង្សឈីង។

៤ បដិវត្តស៊ីនហៃ

បដិវត្ត Xinhai ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាបដិវត្តន៍ចិន ឬបដិវត្តន៍ឆ្នាំ ១៩១១ ដែលបានទម្លាក់រាជវង្សអធិរាជចុងក្រោយរបស់ប្រទេសចិន ហើយនោះគឺជារាជវង្ស Qing ។ កាលណោះវានាំទៅដល់ការបង្កើតសាធារណរដ្ឋចិន។ បដិវត្តន៍បានឃើញការបះបោរជាច្រើន ហើយការបះបោរ និងចំណុចរបត់សំខាន់នៃចលនានេះគឺការបះបោរ Wuchang ដែលជាលទ្ធផលនៃការគ្រប់គ្រងខុសនៃចលនាការពារផ្លូវដែក។ សម័យកាលនោះ គេក៏មើលឃើញថា សាធារណរដ្ឋចិននៅតៃវ៉ាន់ (ឬ Formosa) និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនម្នាក់ៗ ចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាអ្នកស្នងតំណែងពិត នៃបដិវត្ត Xinhai។

៥ តៃវ៉ាន់ទំនើប និង សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន

សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានធ្វើឲ្យកងទ័ពជប៉ុនចុះចាញ់នៅដីគោក និងតៃវ៉ាន់ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ហើយបន្ទាប់ពីនោះ គោលបំណងសំខាន់ គឺដើម្បីមើលថែការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់តៃវ៉ាន់។ មានគម្រោងអន្តរជាតិជាច្រើន បានចាប់ផ្ដើមនៅក្នុងដីគោក ហើយតៃវ៉ាន់ក៏បានអភិវឌ្ឍទៅជាមហាអំណាចពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដ៏សំខាន់មួយ។ ក្រោយមកទៀត ក៏មានទុនបម្រុងរូបិយប័ណ្ណបរទេសខ្ពស់ បំផុតនៅទូទាំងពិភពលោក៕

ប្រែសម្រួល៖ សាង ស្រីល័ក្ខ

ចុចអាន៖រឿងសោកសង្រេងពីក្រោយបំណែកឆ្អឹង ប៉ាវចិន រាយប៉ាយពេញប្រទេស ដោយសារតែគេឈ្លានពានផ្នូរ

ចុចអាន៖តើ ប៉ាវចិន ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រពិត មានមុខមាត់ខ្មៅ និងចំណិតលោកខែលើថ្ងាស ដូចភាពយន្តសម្ដែងបច្ចុប្បន្ន ?