អតីតប្រធាន ADB ៖ ការវាយតម្លៃខុសលើកំណត់ត្រា WTO របស់ ចិន កំពុងប៉ះពាល់ដល់ពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក

លោក Shang-Jin Wei អតីតប្រធានសេដ្ឋវិទូនៅ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) បានឲ្យដឹងថា ខួបលើកទី ២០ នៃការចូលជាសមាជិករបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) របស់ចិននៅ ថ្ងៃទី ១១ ខែធ្នូ បានគូសបញ្ជាក់ជាថ្មីម្តងទៀតនូវការជជែកដេញដោលគ្នាជាយូរមកថា តើប្រទេសចិនបានរស់នៅ យ៉ាងត្រឹមត្រូវតាមកាតព្វកិច្ច WTO របស់ខ្លួនយ៉ាងដូចម្តេច ហើយថាតើគម្លាតពីការប្តេជ្ញាចិត្តណាមួយដែលជំរុញ ឬបន្ថយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ។ ការពិភាក្សានេះប៉ះពាល់ដល់ទស្សនៈរបស់ប្រទេសជាច្រើនលើថាតើប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មសកលបច្ចុប្បន្នគួរត្រូវបានបង្កើតឡើង ឬទាញចុះ ។

អតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក Donald Trump មានការខឹងសម្បារចំពោះការដកខ្លួនចេញពី WTO ដោយធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធវិនិច្ឆ័យជម្លោះរបស់ខ្លួនមិនដំណើរការ និងចាប់ផ្តើមសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម ដែលស្ថាប័ននេះចាត់ទុកថាខុសច្បាប់ ហើយអ្នកស្នងតំណែងរបស់គាត់គឺលោក Joe Biden រហូតមកដល់ពេលនេះបានធ្វើតិចតួចណាស់ដើម្បីកែលម្អដំណើរការរបស់ WTO ។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​អះអាង​ថា ចិន​តែងតែ​បំពាន​កាតព្វកិច្ច WTO របស់​ខ្លួន ហើយ​ស្ថាប័ន​នេះ​មិន​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ក្នុង​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​អាកប្បកិរិយា​របស់​ចិនឡើយ ។ ប៉ុន្តែទិន្នន័យទាំងនោះមិនគាំទ្រការអះអាងបែបនេះនោះទេ ហើយការយល់ខុសលើបញ្ហានេះកំពុងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មសកល ។

ទន្ទឹមនោះ វានៅ តែមានការប៉ះពាល់ជាច្រើននៅ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចចិន ។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រទេសចិនមានគោលនយោបាយឧស្សាហកម្មសម្រាប់ការសាងសង់កប៉ាល់ដែលបានអនុវត្តអស់រយៈពេលមួយទសវត្សរ៍កន្លះ។ ដោយបានជួយដោយការឧបត្ថម្ភធនជាច្រើនសម្រាប់ថ្លៃដើមទុន ផលិតកម្ម និងការវិនិយោគសរុបប្រហែល ៥៤០ ពាន់លានយ័ន (៨៥ ពាន់លានដុល្លារ) ប្រទេសចិនបានដើរចេញពីការក្លាយជាអ្នកដើរតួនាទីដែលមិនសំខាន់ក្នុងឧស្សាហកម្មនេះ ទៅ ជាប្រទេសនាំចេញកប៉ាល់ពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក ។

មនុស្សជាច្រើនទាំងនៅ ក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិនហាក់ដូចជាចាត់ទុកការកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃចំណែកទីផ្សារនេះជាសញ្ញាជោគជ័យនៃគោលនយោបាយឧស្សាហកម្មរបស់ចិន ។ ប៉ុន្តែដើម្បីវាយតម្លៃពីឥទ្ធិពលរបស់វាទៅ លើកំណើនរបស់ប្រទេសចិន យើងក៏ត្រូវដឹងពីតម្លៃឱកាសនៃការឧបត្ថម្ភធន និងឥទ្ធិពលលេចធ្លាយពីការមានឧស្សាហកម្មសាងសង់កប៉ាល់ដ៏ធំណាមួយ ។ យោងតាមឯកសារឆ្នាំ ២០១៩ របស់លោក Panle Jia Barwick លោក Myrto Kalouptsidi និងលោក Nahim Bin Zahur បានឲ្យដឹងថា គោលនយោបាយឧបត្ថម្ភធនបានផ្តល់ឲ្យរោងចក្រផលិតកប៉ាល់ចិននូវប្រាក់ចំណេញបន្ថែមប្រហែល ១០០ ពាន់លានយ័ន ហើយម្ចាស់កប៉ាល់ចិនចំនួន ១៨ ពាន់លានយ័នទៀត ។

ប៉ុន្តែការកើនឡើងទាំងនេះគឺតិចជាងពាក់កណ្តាលនៃការចំណាយឧបត្ថម្ភធន ។ ហើយខណៈពេលដែលមិនមានការប៉ាន់ប្រមាណដែលអាចជឿទុកចិត្តបាននៃឥទ្ធិពលនោះ ការទស្សន៍ទាយរបស់អ្នកជំនាញអាចមានចំនួន ១០០ ពាន់លានយ័នឯណោះ ។ នោះមានន័យថា គោលនយោបាយឧស្សាហកម្មនេះបានបំផ្លាញតម្លៃសរុប ដូច្នេះហើយបានធ្លាក់ចុះ មិនមែនកើនឡើងនោះទេក្នុងចំណោមកំណើនសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូលរបស់ប្រទេសចិន ។

ទោះបីជាមានការប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់ក៏ដោយ ប្រទេសចិនក៏បានកាត់បន្ថយរនាំងចូលសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនឯកជនក្នុងស្រុក និងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិផងដែរ ។ នេះគឺជាកំណែទម្រង់ ហើយមិនមែនជាអន្តរាគមន៍របស់រដ្ឋទេ ដែលបានផ្តល់ការកើនឡើងដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ប្រទេស ។

ការវាយតម្លៃលើការអនុលោមតាមច្បាប់របស់ WTO របស់ប្រទេសចិន គឺមានច្រើនជាមួយនឹងការវិនិច្ឆ័យខុស ។ មន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មរបស់រដ្ឋបាលលោក Trump តែងតែអះអាងម្តងហើយម្ដងទៀតថា ប្រទេសចិនបានគេចវេសកាតព្វកិច្ច WTO របស់ខ្លួនញឹកញាប់ជាងប្រទេសសមាជិកដទៃទៀត ។ ដោយសារចិនមិនជាប់នឹងច្បាប់របស់អង្គការ ការឈ្លោះប្រកែកគ្នាបានកើតឡើង ហើយអាមេរិកត្រូវតែប្រើយុទ្ធសាស្ត្រក្រៅ ប្រព័ន្ធ WTO ដូចជាពន្ធនាំចូល ដើម្បីដោះស្រាយការបំពានរបស់ចិន ។

ទិន្នន័យរបស់ WTO ស្តីពីជម្លោះពាណិជ្ជកម្ម ជាពិសេសចំនួនបណ្តឹងផ្លូវច្បាប់ដែលនាំមកដោយប្រទេសសមាជិកផ្សេងទៀតប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន ផ្តល់ការគាំទ្រគោលបំណងមួយចំនួនសម្រាប់ការសន្និដ្ឋាននេះ ។ ចាប់តាំងពីការចូលរួមឆ្នាំ ២០០១ មក មានពាក្យបណ្តឹងចំនួន ៤៧ ដែលត្រូវបានប្តឹងប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន ដែលស្មើនឹង ១២.២ ភាគរយនៃករណីជម្លោះ WTO ទាំងអស់ក្នុងអំឡុងពេលនោះ ។ ក្នុងរយៈពេលដូចគ្នានេះ មានពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងសហរដ្ឋអាមេរិកច្រើនជាង ២ ដង ដែលស្មើនឹង ២៨.៤ ភាគរយនៃចំនួនសរុប ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សមាជិក WTO ផ្សេងទៀតចាត់ទុកសហរដ្ឋអាមេរិកទំនងជាបានរំលោភលើកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនច្រើនជាងប្រទេសចិនទៅ ទៀតក្រោមច្បាប់របស់អង្គការនេះ ។

ទន្ទឹមនោះប្រទេសចិនក៏មានកំណត់ត្រាសមហេតុផលក្នុងការអនុលោមតាម និងកែប្រែគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន នៅ ពេលដែលក្រុមវិវាទ WTO គ្រប់គ្រងប្រឆាំងនឹងខ្លួនផងដែរ ។ ទីមួយ ការមិនអនុលោមតាមច្បាប់គឺនៅ ពេលដែលដើមបណ្តឹងដើមត្រូវប្តឹងសំណុំរឿង WTO ទីពីរប្រឆាំងនឹងប្រទេសមួយលើបញ្ហាដូចគ្នា ឬស្រដៀងគ្នា ។ ក្នុង​ចំណោម​ករណី​ទាំង ៤៧ ប្រឆាំង​នឹង​ប្រទេស​ចិន មាន​តែ​ ២ ​ករណីប៉ុណ្ណោះ​ដែល​ទាមទារឲ្យ​មាន​សំណុំ​រឿង​ទីពីរ ។ តាម​រយៈ​វិធានការ​ដូច​គ្នា អាមេរិក​ហាក់​ដូច​ជា​មិន​អើពើ​នឹង​សេចក្តី​សម្រេច​ចំនួន ១៥ ប្រឆាំង​នឹង​ខ្លួនឡើយ ។

ដូច្នេះទិន្នន័យទាំងនេះមិនគាំទ្រចំពោះការយល់ឃើញដែលថាប្រទេសចិនជាអ្នកបំពានលើការប្តេជ្ញាចិត្ត WTO របស់ខ្លួន និងមិនត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយដំណើរការរបស់ស្ថាប័ននេះនោះទេ ខណៈគោលនយោបាយ និងការអនុវត្តពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសចិន ជារឿយៗត្រូវបានជំទាស់នៅ WTO ប៉ុន្តែមិនញឹកញាប់ជាងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំៗផ្សេងទៀតនោះទេ ហើយកំណត់ត្រារបស់ប្រទេសនៃការអនុលោមតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ WTO មិនមែនជាការខុសឆ្គងហួសហេតុនោះទេ ។

នេះ​មាន​ផល​ប៉ះពាល់​យ៉ាង​ខ្លាំង​សម្រាប់​របៀប​រក្សា​ទុក និង​កែលម្អ​ប្រព័ន្ធ​ពាណិជ្ជកម្ម​សកល​ដែល​ផ្អែក​លើ​ច្បាប់ ។ ប្រសិនបើយើងជឿថា ច្បាប់កាន់តែច្បាស់ និងរឹងមាំជាងមុនលើការឧបត្ថម្ភធន ការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ឬការប្រព្រឹត្តរបស់ក្រុមហ៊ុនរដ្ឋអាចកាត់បន្ថយការបង្ខូចទ្រង់ទ្រាយនៅ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចចិនបន្ថែមទៀតនោះ វិធីល្អបំផុតដើម្បីធានា គឺកែសម្រួលសៀវភៅ ច្បាប់តាមបែបពហុភាគី ឬការចរចាពហុភាគី ។ ច្បាប់នៅ ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទ្រង់ទ្រាយធំ និងជឿនលឿនសម្រាប់ភាពជាដៃគូអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក (CPTPP) ដែលគ្របដណ្តប់លើបញ្ហាបែបនេះ ផ្តល់នូវគំរូដែលអាចធ្វើទៅ បាន ខណៈពាក្យស្នើសុំជាផ្លូវការនាពេលថ្មីៗនេះរបស់ប្រទេសចិនដើម្បីចូលរួម CPTPP បង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការកែប្រែគោលនយោបាយរបស់ខ្លួននៅ ក្នុងតំបន់ទាំងនេះផងដែរ ។

ទន្ទឹមនឹងនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏អាចពង្រឹងការប្រកាន់ខ្ជាប់របស់ខ្លួនចំពោះកាតព្វកិច្ច WTO កែលម្អការអនុលោមតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ស្ថាប័ន និងបន្ធូរបន្ថយការជាប់គាំងរបស់ខ្លួនលើការតែងតាំងចៅ ក្រមនៃស្ថាប័នបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍របស់ WTO ។ ការធ្វើដូច្នេះនឹងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងយ៉ាងខ្លាំងទាំងភាពជឿជាក់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រសិទ្ធភាពនៃប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មសកល ៕

ប្រែសម្រួលដោយ ៖ ជីវ័ន្ត

ប្រភព ៖ Korea Herald