KPT+

ការពិតដ៏អស្ចារ្យទាំង ១០ អំពីភពផែនដី

បានផុស

៤ ថ្ងៃ មុន

នៅ

ថ្ងៃសុក្រ ២៨ មេសា ២០២៣

ដោយ

ថ្ងៃទី ២២ ខែមេសានៃឆ្នាំនីមួយៗត្រូវបានកំណត់ថាជា “ទិវាផែនដី” (Earth Day) ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ដើម្បីរំលឹកដល់ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី ២២ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧០ មនុស្សប្រហែល ២០ លាននាក់បានដើរដង្ហែរតាមដងផ្លូវនៃទីក្រុងធំៗនៅទូទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រឆាំងការបំផ្លិចបំផ្លាញបរិស្ថាន ដែលបង្កឡើងដោយមនុស្ស។

ខាងក្រោមនេះគឺការពិតដ៏អស្ចារ្យអំពីភពផែនដី ខណៈមានរឿងខ្លះយើងពិតជាមិនដែលដឹងនោះទេ។

១ ផែនដីមិនមែនជាលំហដ៏ល្អឥតខ្ចោះទេ ទោះបីជាយើងធ្លាប់ស្គាល់រូបភាពនៃផែនដីជាភពរាងស្វ៊ែរយ៉ាងល្អឥតខ្ចោះក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងការពិត ផែនដីមានរាងសំប៉ែតនៅប៉ូលខាងជើង និងខាងត្បូង ដូច្នេះ “រាងអេលីប” គឺជាពាក្យត្រឹមត្រូវជាងដើម្បីពិពណ៌នាអំពីរូបរាងរបស់ផែនដី។ ដូចជាភពផ្សេងទៀត ឥទ្ធិពលទំនាញ និងកម្លាំង centrifugal ដែលបណ្តាលមកពីការបង្វិលរបស់ផែនដីជុំវិញខ្លួនវា បណ្តាលឲ្យបង្គោលមើលទៅសំប៉ែត។ ជាលទ្ធផលអង្កត់ផ្ចិតនៃផែនដីនៅអេក្វាទ័រគឺ ៤៣ គីឡូម៉ែត្រវែងជាងអង្កត់ផ្ចិតពីប៉ូលខាងជើងទៅប៉ូលខាងត្បូង។

២ ជាង៧០% នៃពិភពលោកត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយទឹក ទឹកនៅលើផែនដីមានក្នុងទម្រង់រឹង រាវ និងឧស្ម័ន។ ទឹកក៏គ្របដណ្តប់ជិតមួយភាគបួននៃផ្ទៃផែនដីក្នុងទម្រង់ជាផ្ទាំងទឹកកក វាលភក់ បឹង ទន្លេ សមុទ្រ និងមហាសមុទ្រ។ប្រហែល៩៧% នៃទឹកនៅលើផែនដីគឺជាទឹកប្រៃនៅក្នុងមហាសមុទ្រ។

៣ អវកាសចាប់ផ្តើមពីចម្ងាយប្រហែល ១០០ គីឡូម៉ែត្រពីលើផែនដី រវាងបរិយាកាស និងលំហរបស់ផែនដីត្រូវបានគេហៅថាព្រំដែន។ បន្ទាត់ Carman ដែលស្ថិតនៅកម្រិត ១០០គីឡូម៉ែត្រពីលើនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ។ ៧៥% នៃបរិយាកាសផែនដីស្ថិតនៅចម្ងាយ ១១គីឡូម៉ែត្រដំបូងពីលើផ្ទៃសមុទ្រ។

៤ ផែនដីមានស្នូលដែក ផែនដីគឺជាភពដែលក្រាស់បំផុត និងជាប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យធំជាងគេទីប្រាំ។ ផ្នែកខាងក្នុងបំផុតនៃផែនដីត្រូវបានគេជឿថាជាបាល់ដ៏រឹងមាំដែលមានកាំប្រហែល ១,២០០គីឡូម៉ែត្រ។ ស្នូលរបស់ផែនដីត្រូវបានផ្សំឡើងជាចម្បងពីដែក។ វាត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាវាមានប្រហែល ៨៥% នៃទម្ងន់ និងសារធាតុនីកែលធាតុ ដែលមានចំនួនប្រហែល ១០%។

សូមចុច Subscribe Channel Telegram កម្ពុជាថ្មី ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានថ្មីៗទាន់ចិត្ត

៥ ផែនដីគឺជាភពតែមួយគត់ដែលគេដឹងថាមានជីវិត ផែនដីគឺជាវត្ថុតារាសាស្ត្រតែមួយគត់នៅក្នុងសកលលោក ដែលយើងអាចបញ្ជាក់អំពីអត្ថិភាពនៃជីវិត។ បច្ចុប្បន្ននេះមានប្រភេទសត្វប្រមាណ ១.២លានប្រភេទនៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជឿថានេះគ្រាន់តែជាផ្នែកតូចមួយនៃភាវៈរស់ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើផែនដី។ ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានប៉ាន់ប្រមាណថា ពិភពលោកមានសត្វប្រហែល ៨.៧លានប្រភេទ។ ផែនដីបានបង្កើតឡើងប្រហែល ៤.៥ពាន់លានឆ្នាំមុន និងលក្ខណៈសម្បត្តិរូបវន្តរបស់វា រួមទាំងលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ ហើយគន្លងនៃផែនដីបានអនុញ្ញាតឲ្យមានកំណើតជីវិតរាប់លានឆ្នាំមកហើយ។

៦ ទំនាញមិនស្មើគ្នានៅគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងពិភពលោក ការពិតដែលថាពិភពលោករបស់យើងមិនមែនជាផ្នែកល្អឥតខ្ចោះនោះទេ។ ដូចគ្នានេះផងដែរ ម៉ាស់មិនត្រូវបានចែកចាយទាំងស្រុងឯកសណ្ឋាន។ ជាលទ្ធផលកម្លាំងនៃទំនាញផែនដីប្រែប្រួលពីចំណុចមួយទៅចំណុចមួយ។ ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើយើងផ្លាស់ទីពីអេក្វាទ័រទៅប៉ូល បន្តិចម្ដងៗ អាំងតង់ស៊ីតេនៃវាលទំនាញកើនឡើង ប៉ុន្តែភាពខុសគ្នានេះគឺមិនប៉ះពាល់ដល់ការយល់ឃើញរបស់មនុស្សទេ។

៧ ភពផែនដីគឺជាភពដ៏ខ្លាំងមួយ ពិភពលោករបស់យើងពោរពេញទៅដោយភាពខុសគ្នាខ្លាំង។ ភាពចម្រុះនៃភូមិសាស្ត្រ និងអាកាសធាតុ ធ្វើឲ្យតំបន់នីមួយៗមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន។ ជាឧទាហរណ៍ មានកន្លែងក្តៅបំផុតជាច្រើននៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែសីតុណ្ហភាពក្តៅបំផុតដែលគេកត់ត្រាទុកគឺជ្រលង Death Valley ជាវាលខ្សាច់នៅភាគនិរតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក។ ព្រំដែនរវាងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា និងរដ្ឋណេវ៉ាដា នៅថ្ងៃទី ១០ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ១៩១៣សីតុណ្ហភាពនៅទីនេះគឺ ៥៦.៧ អង្សាសេ។ កន្លែងខ្លាំងមួយទៀតគឺ អង់តាក់ទិក នៅប៉ូលខាងត្បូង សីតុណ្ហភាពនៅស្ថានីយ៍ Vostok ត្រូវបានវាស់នៅថ្ងៃទី៣១ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ១៩៨៣ ទាបដល់ -៨៩.២ ° C ។

៨ រចនាសម្ព័ន្ធរស់នៅដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក ថ្មប៉ប្រះទឹក Great Barrier Reef នៅឆ្នេរសមុទ្រនៃប្រទេសអូស្ត្រាលី គឺជាសំណង់រស់នៅដ៏ធំបំផុតនៅលើផែនដី។ ភាពអស្ចារ្យនៃថ្មប៉ប្រះទឹកផ្កាថ្មនេះអាចត្រូវបានគេមើលឃើញពីកន្លែងជ្រៅ។ វាគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាង ២,០០០គីឡូម៉ែត្រ និងជាជម្រកនៃប្រភេទសត្វសមុទ្ររាប់ពាន់ប្រភេទ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ថ្មប៉ប្រះទឹក Great Barrier Reef ត្រូវបានប្រកាសជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយអង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ឬយូណេស្កូ។

៩ ផែនដីគឺជាភពតែមួយគត់នៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យដែលមានបន្ទះ tectonics សកម្ម ចលនានៃបន្ទះ tectonic បណ្តាលឲ្យផ្ទៃនៃភពផែនដីរបស់យើងផ្លាស់ប្តូរតាមពេលវេលា។ បាតុភូតនេះក៏បណ្តាលឲ្យមានការបង្កើតភ្នំ ការរញ្ជួយដី និងភ្នំភ្លើងផងដែរ។ វដ្ដនៃបន្ទះប្លាកែតទាំងនេះក៏ដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រងសីតុណ្ហភាពសកល។ ព្រោះវាជួយស្រូបយកឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ដូចជា កាបូនឌីអុកស៊ីត។ ជាលទ្ធផលនៃការកើតឡើងវិញឥតឈប់ឈរនៃបាតសមុទ្រ។

១០ ពិភពលោកមានខែលការពារ ដែនម៉ាញេទិចរបស់ផែនដីដើរតួជាខែលប្រឆាំងនឹងភាគល្អិតថាមពលខ្ពស់ពីព្រះអាទិត្យ។ ដែនម៉ាញេទិកលាតសន្ធឹងពីស្នូលផែនដីទៅកម្រិតដែលវាជួបនឹងខ្យល់ព្រះអាទិត្យ។ ទ្រព្យសម្បត្តិមួយនៃដែនម៉ាញេទិករបស់ផែនដី គឺដើម្បីជួយសត្វមួយចំនួនរុករក ហើយវាជួយណែនាំមនុស្សផងដែរនៅពេលយើងប្រើត្រីវិស័យ៕